Linguistik antropoloji (Dil) :
İnsana özgü bir yetenektir dil. Kültürün temel araçlarındandır. Bir dili ne
kadar kullanırsanız kültürü o kadar yaşatırsınız.
Sosyal/Kültürel Antropoloji :
Sosyoloji, psikoloji, hukuk gibi alanlarla çalışır. İlkeli çalışmakla yola
çıktılar. Küçük ölçekli çalışmaları büyüğe uyarlayabiliyor. Toplumu ve kültürü
inceliyor. Günümüz insanını ve kültürünü araştırıyor..
Arkeolojik antropoloji:
Geçmiş insanın kültürünü, yaşam biçimini inceler. Üretim, tüketim, ticaret
örüntüleri hakkında yorumlamalarda bulunur.
Biyolojik Antropoloji:
Geçmiş ve günümüz insanının gelişimini inceleyen bilim dalıdır. İnsan
nedir,evrim kanıtları nedir, kültür biyolojiyi nasıl etkiler sorularına cevap
arar.
İnsan varyasyonları, akrabaları ile ilişkilerini kurmaya çalışan bilimdir.
Kültür ile ilişkilerini anlatır.
Biyolojik antropoloji ırkçılığa, güçlü olan hayatta kalır noktasında yaklaşsa
da kültürden ayrılmaz.Fen bilimlerinden ayıran noktası da budur.
Primatoloji:
Biyolojik antropolojinin çalışma alanlarından birisidir. Akrabalarımızın sosyal
alanları içine girerek nasıl bir insan grubu olduğunu çalışır.
Paleoantoloji:
İnsan evrimini çalışır.
Biyolojik çeşitlilik:
İnsan topluluklarının çeşitliliğini anlamaya çalışmak, DNA çalışmaları, büyüme
gelişme
Antropoloji:
İnsanın doğadan gelen bir yönünün olduğunu, bir yandan da insanın bunun
üzerine yeni eklemeler yaptığını kabul eden bilim dalıdır. Yani biyolojik ve
kültürel bir varlıktır insan.
-Evrim: Jeolojik devirler boyunca canlılarda meydana gelen değişim.
*Kanun: Belli şartlar altında doğadaki olayların nasıl olduğunu anlatır.
*Teori: Doğadaki olaylar hakkında yapılan açıklamalardır.
Kanun kesindir, teori ise açık uçludur.
Evrim teorisi: farklı bilim dallarının; doğanın farklı kurallarını
kullanılarak , farklı zaman dilimlerini çalışmasıdır.
**homosantrik bakış: insancı- her şey insan için.
+ James ussher, John Lightfoot 4004 yılında dünya yaratıldı diyor.
+ Anaximender MÖ 610-546 canlıların tek kökeni balıktır diyor.
+ Anaximenes Dünya havanın genişlemesi ve yoğunlaşmasıyla oluşmuştur,
canlılar da panspermia denilen bir sıvıdan türemiştir diyor.
+ Herakleitos canlılar yeni şekillere değişmiştir ve canlılar arasında
çatışma vardır diyor.
+ Aristoteles dünya ateş,su,toprak ve havadan oluşur. Birey oluşumunda
kan etkilidir. ( Panspermia sıvısı Aristoteles de kan ismini alıyor) Doğa
şartlarına göre değişim gösteriyoruz diyor.
+ İbn-i Haldun değişim tanrının koyduğu bir yasadır diyor. (Burada
önemli olan değişimden söz etmesi)
+ Fracis Bacon doğa tarihi yöntemini ortaya atıyor.
*taksonomi sınıflandırmadır. Carolus Linnaeus kurucusudur. Benzerlikler
köken olarak sınıflandırma yapılır.
-Analog: İşlevsel ve görünüm açısından benzeyen organlardır. Ama
kökenleri farklıdır.
Örn. Yarasa- sinek kanadı
-Homolog: kökenleri aynı ama görüntüleri (ve işlevleri olabilir)
farklıdır.
Örn. Fokun ön yüzgeci- insanın kolları
+ Gerorge L.L Buffon: Canlılar kendilerine benzer partiküllerden meydana
gelir demiş.
+ Erasmus Darwin: Zoonomia adlı kitap yazıyor. Embriyolojik gelişme,
evcilleştirme, melezleştirme, anormal doğumlar,mutasyon, hayatta kalabilmek
için mücadele, omurgalılar arasındaki benzerliklerden bahsederek değişimi
anlatıyor.
+ George L. Cuvier: Katostrofizm ile açıklama yapmaya çalışıyor.
+ jean B.M Lamarck: Transformizm görüşünü söylüyor. Basitten karmaşığa
doğru bir dizilim vardır. Her organizma grubunun kendi değişim çizgisi vardır
diyor.
+ Charles Lyell: Üniformitarizm görüşünü söylüyor. Dünya rüzgar, volkan
gibi etkenlerle çözülüp tekrar oluşmuştur diyor.
+ Charles R. Darwin: 1831 ylında dünya turuna çıkıyor ve doğa bilimi
metoduyla gördüklerini yorumluyor.
*biyolojik çeşitlilik ve yaşam biçimleri arasındaki benzerlikleri açıklayan tek
ilk doğal seçilimdir.
+ Russel wallace: Darwin gibi doğal seçilimden bahsediyor. Yapması
gerken sunuma Darwin katılıyor. Farklı ülkelerde aslında aynı şeyi anlatıyorlar
vs. vs .vs.
+ Gregor Mendel: Kalıtımı bezelyelere bakarak açıklayabilmiştir.2 yasası
var 1.si:
homozigot:sarı-düzgün ya da yeşil- buruşuk
heterozigot: görünüşü düzgün genetiği bozuk ( sarı buruşuk,düzgün yeşil
)
2.si ise bağımsız dizilim ve yeniden birleşim;
iki heterozigot birleşiminde sonuç nasıl olurdu anlatıyor.
+ Hugo de Vries: Mutasyondan bahsediyor. Mutasyon
genetik olarak aktarılabilir.
Kromozom sayısında, yapısında ya da gende mutasyon olabilir.
1)Lethal mutasyon: ölümcül mutasyon
2)zararlı mutasyon:
a) semiletal mutasyon: belli bir döneme kadar yaşamasına izin verir
(patou mutasyon)
b)subletal mutasyon: canlının yaşamasına izin verir ama biyolojik işlev
yapamaz
3)nötrol mutasyon: birey yaşamını sürdürüyor, görünmeyen ama doğal
süreçlerle canlıyı etkileyen mutasyon
*Modifikasyon: çevre koşullarına uyumla olan değişim, kalıtsal değildir.
Genetik sürüklenme: Popülasyondaki genlerin dağılımının şans sonucu değişmesini
açıklamaktır. Topluluk küçük olduğu için hız fazladır.
Üremeyle ilgili süreç seksüel seçilimdir.Ya da eşeysel seçilim. Erkek doğada
renkli, daha güçlü daha güzeldir. Seksüel seçilimde dişinin seçimi de çok
önemlidir.Dişi seçimini yaptıktan sonra çiftleşme gerçekleşmez. Önce uyarılması
gerekir.Uyarılmadan çiftleşebilen tek tür insandır ( tecavüz )
Albino: beyaz saç,beyaz kaş,beyaz ten rahatsızlığı
*Doğal seçilim: Biyolojik çeşitlilik ve yaşam biçimleri arasındaki
benzerlikleri açıklayan tek ilke. Darwin- Wallace
1-Yönlendirilmiş seçilim: Çevre canlıları uyuma yönlendirir. İnsanda göz
kapağının yağlı olması..
2-Dengelenmiş seçilim: çevre çok kararlıysa değişmeyen kalıtsal
özellikler oluşturur.
örn 3-3,5 kg üzerinde doğan bebekler sezeryan ile doğarken altında doğanlar ise
tedavi edilir.
sıtma hastalığıyla kansızlığın eşlenmiş olması
3-Dallanan seçilim: Aynı kökten gelip bir süre çoğaldıktan sonra ortama
uyum sonrası çeşitlilik gösterilmesi. Örn. Ten renklerimizdeki farklar
Soğuk iklimdeki insanların burnunun daha büyük olması, siyah birisi kuzeyde
yaşarsa vitaminsizlikten hastalanır..
-Adaptasyon: Sahip olduğun özellikleri sonraki kuşaklara aktarılması
suretiyle içinde bulunduğun ortama uyum sağlamaktır.
*uyum: Organik uyum: yaşamı boyunca içinde bulunduğu ortama uyum
sağlamasıdır.
evrimsel uyum: yükseklik arttıkça oksijen azalır bu yüzden göğüsler daha fazlar
geniştir.
biyokültürel uyum: kültüründe devreye girdiği uyumdur. Sıtma hastalığı,
antibiyotikler..
-İzolasyon: Coğrafi izolasyon(Allapatrik): Aynı türden gelmelerine
rağmen coğrafik şartlar nedeniyle farklı bölgelere yerleşen türlerin verimli
döller oluşturamamasıdır.
Simpatrik İzalasyon: Üreme davranışındaki yalıtımı ifade eder. Uyarılması
gereken dişi davranış modeli uymadığı zaman uyarılmaz ve çiftleşme
gerçekleşmez.
Tür nedir?
Morfolojik,embriyolojik,fizyolojik özellikler bakımından birbirine benzeyen çiftleşip
verimli döller meydana getirebilen, uyarılara benzer tepkiler gösteren ve aynı
atadan gelişmiş birey topluluğudur.
-Hardy-Wienberg yasası-
Mutasyon olmayacaksa, İzalasyon olmayacaksa, Afet katliam gibi etmenler
olmayacaksa, doğal seçilim olmayacaksa; değişim olmaz diyor. ( değişimi tersten
anlatıyor... )
-embriyoloji
Erasmus Darwin ilk kez bahsetmişti ama Ernest Haeckel tarafından önemi
vurgulandı daha detaylı anlatıldı.
-Biyokimya
Kimyasal özelliklerine bakılarak akrabalık ya da benzerlik ilişkileri
analizleri yapılır.
-Coğrafik dağılım
İçindeki coğrafik özelliklerine uyum sağlayan canlılar……
-Morfoloji
Aynı kökenden gelen geçmiş araştırılır. Taksonomi bilimi gelişmiştir.
---Primatların özellikleri---
*farklı ekolojik nişlere dağılıp çok fazla çeşitlenmişlerdir 400 türe kadar
çoğalmışlardır.
*Görme duyusu yaşamsal öneme sahiptir, diğer canlılarda göz sağda- solda yer
alırken primatlarda önlerdedir. Göremeyen primat yaşamını sürdüremez. Gözleri
derinliği,renkleri ve tonları algılayabilir.
*Algılama organı eldir.
*bütün primatlar 5 parmaklıdır (pentadactylos) Baş parmak diğer parmaklardan
ayrıdır ve kavrama yetisini sağlar. Ancak kavrama yetisi kasların belli bir
gelişim düzeyine gelmesiyle olur. Hassas tutuş yeteneği sadece insanlarda
vardır.
*El ve ayaklar tutucudur, ayak baş parmaklar diğer parmaklardan ayrıdır ama
insanda süreçle birleşmiştir.
*ön kol kemikleri hareketli iki kemikten oluşur.
*bütün primatların köprücük kemiği vardır.(clavicula)
*Başlarını 90 derece dönderebilirler. (geceye adapte olanlar ise 180 derece
dönderirler)
*Deri altı yağ tabası azdır.İklim kuşağı ve hareketliliğe bağlı olarak.
*Bir çift memeleri vardır.
*Bütün primatlarda yüz mimikleri vardır.
*primatlar daha iri beyinlidir. Diğer memelilerin vücut beyin oranlarına göre
primatlar çok daha büyük beyine sahiptir.
*Primatlarda anneye olan bağımlılık daha fazladır.
*Ovulasyon(yumurtlama), menstruasyon( yumurtayı atma) ve estrus (hamile kalma)
dönemleri vardır.
Bütün primatlar yıl boyunca sex yapar ama sadece belli bir dönem hamile
kalabilirler sadece insan her dönem hamile kalabilir.
*5 hareket biçimi vardır.
>dört ayak üzerinde (quadrupedal )
>sıçrama (leaping)
>daldan dala tutunarak-asılarak (brachialion)
>iki ayak üzerinde ( bipedal)
-- İnsanın tek hareket biçimi bipedal’dır ama bipedal hareket eden tek primat
insan değildir. Örn. Şempanze de bipedal hareket edebilir.
>Knuckle-wolkingmön ayaklardan destek alır gibi yürümek.
>karışık beslenirler, boyutlarıyla da alakalı tabiî ki bu
>sosyal canlılardır, grup halinde yaşarlar , bir erkek lideri vardır.
(merak edenler için daha detaylı olarak evrim konusunda tekrar yer verilecektir.)
GÜLÇİN KÖRÜKCÜ